Informator o Szkołach Wyższych, Policealnych i Językowych

5 powodów, dla których Kopernik mógłby mieć problem z karierą naukową we współczesnej Polsce

Gdyby Mikołaj Kopernik żył dzisiaj, mógłby mieć problem z przebiciem się ze swoimi odkryciami w polskim świecie nauki. W obliczu sztywnych ram akademickiej kariery i biurokracji, nawet geniusz może pozostać niewidoczny. Czy współczesny system naukowy w Polsce mógłby storpedować karierę jednego z największych umysłów w historii?

19 lutego to Dzień Nauki Polskiej. Ustanowiony w rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika, ma upamiętniać dokonania polskich naukowców i zachęcać młodych ludzi, by poszli w ślady najwybitniejszych badaczy, takich jak twórca heliocentrycznego modelu Układu Słonecznego. Tymczasem sam Kopernik mógłby mieć dziś poważny problem z osiągnięciem naukowego sukcesu w Polsce. Oto 5 powodów, dlaczego: 

1. Brak niezależności naukowej ogranicza innowacyjność 

W obecnym systemie akademickim w Polsce niezależne prowadzenie badań naukowych jest znacząco utrudnione przed uzyskaniem stopnia doktora habilitowanego, co może zniechęcać młodych naukowców do podejmowania ambitnych projektów badawczych - przez długi czas, bo średni wiek osób otrzymujących stopień doktora habilitowanego w Polsce wynosi ok. 45 lat. 

2. Kierowanie zespołem badawczym nieosiągalne bez habilitacji 

System oparty na habilitacji utrudnia też młodym naukowcom prowadzenie innowacyjnych badań wymagających tworzenia zespołów naukowych. Przed uzyskaniem habilitacji, nie mogą oni być opiekunami naukowymi młodszych kolegów, co ogranicza ich zdolność do kierowania zespołowymi projektami badawczymi. To z kolei może opóźniać opracowanie interdyscyplinarnych i nowatorskich rozwiązań, które wymagają współpracy naukowców na różnych etapach kariery. 

3. Wybitny = niepopularny

W przypadku pionierskich badań znalezienie recenzentów, którzy są w stanie je zrozumieć i właściwie ocenić, stanowi poważne wyzwanie. Może to prowadzić do sytuacji, w której przełomowe odkrycia są zwyczajnie ignorowane lub odrzucane, ponieważ nie pasują do przyjętych schematów. Co więcej,  w procesie habilitacyjnym często to nieformalne stosunki na uczelni, a nie faktyczna wartość badań odgrywają kluczową rolę. Dla osób, które podejmują niepopularne lub kontrowersyjne kierunki badań, może to stanowić kluczową przeszkodę w rozwoju naukowym. 

4. Nadmiar formalności 

Skomplikowany i obciążony nadmiarem formalności system kariery naukowej w Polsce stanowi ciężar dla innowatorów. Złożoność procedur, wymóg spełnienia licznych formalnych kryteriów oraz czasochłonność procesu habilitacyjnego mogą odciągać uwagę badaczy na kluczowym, wczesnym etapie ich kariery od samej nauki i wymuszać na nich skupianie się na biurokracji. To może prowadzić do sytuacji, w której naukowcy spędzają więcej czasu na nawigowaniu po procedurach administracyjnych niż na badaniach. 

– W IDEAS NCBR walczymy o to, aby przyciągnąć do Polski badaczy pracujących za granicą, bo sztuczna inteligencja to nauka globalna. W tych staraniach natrafiamy na różne bariery. Jedną z nich jest nieprzejrzystość polskiego systemu naukowego, który dla zagranicznych uczonych jest niezrozumiały. Jeżeli chcemy, aby nauka w naszym kraju stawała się coraz doskonalsza, musimy uczynić nasz system maksymalnie otwartym. Tylko upraszczając system zagwarantujemy, że wszyscy będą w nim traktowani równo i będą mieli równe szanse na sukces – komentuje dr hab. Piotr Sankowski, prof. UW, prezes IDEAS NCBR, współautor najnowszego badania poświęconego negatywnym skutkom habilitacji.  

5. Gdyby Kopernik był kobietą... 

W kontekście akademickim badaczki często napotykają dodatkowe bariery, które utrudniają ich rozwój naukowy i karierę akademicką. Negatywny wpływ stereotypów płciowych, dyskryminacja instytucjonalna, nierówny dostęp do zasobów, a także wyzwania związane z równowagą między życiem zawodowym a prywatnym są dodatkowo wzmacniane przez proces habilitacji, zwłaszcza że nauka jest dziedziną silnie zmaskulinizowaną. Dlatego rozwój naukowy kobiet (mierzony liczbą i jakością ich publikacji) w krajach, w których obowiązuje system z habilitacją, jest wyraźnie słabszy w porównaniu do krajów, gdzie habilitacji nie ma. Kobiety w systemach z habilitacją po 15 latach kariery notują o 30 proc. słabszy wzrost produktywności naukowej niż kobiety w systemach bez habilitacji i o 87 proc. niższy niż mężczyźni w systemach z habilitacją.  

– Istniejące badania dokumentują wiele czynników, które nie sprzyjają rozwojowi naukowemu kobiet, poczynając od ich obowiązków rodzicielskich i opiekuńczych, poprzez przydzielanie im funkcji i zadań służebnych wobec mężczyzn-badaczy, do systematycznej dyskryminacji na etapie oceny ich osiągnięć. W rezultacie kobiety publikują mniej i w mniej prestiżowych wydawnictwach niż mężczyźni, ich prace są rzadziej cytowane i więcej kobiet niż mężczyzn odchodzi z nauki, która pozostaje silnie zmaskulinizowana – mówi dr hab. Natalia Letki z Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, współautorka najnowszego badania poświęconego negatywnym skutkom habilitacji. – W naszej pracy argumentujemy, że hierarchiczność i kontrola karier badawczych w systemach opartych na habilitacji wzmaga negatywny efekt tych czynników na rozwój naukowy kobiet, przez co luka płciowa jest w nich jeszcze większa. 

W środowisku akademickim, trwa żywa dyskusja na temat wyzwań, jakie kariera naukowa w Polsce stawia przed młodymi ludźmi, a zwłaszcza przed młodymi badaczkami: od forów internetowych, przez konferencje naukowe, aż po badania na temat wpływu habilitacji na przebieg kariery naukowej. Ukazuje to potrzebę reform i zwiększenia elastyczności systemu kariery akademickiej w Polsce, tak aby kolejne pokolenia naukowców w Polsce miały szansę zmaksymalizować swój potencjał. 



 

Powiązane artykuły

Kariera w IT – jaki kierunek studiów wybrać w 2025?

IT - dla większości z nas skrót ten oznacza jedno - "sukces"

czytaj dalej

MATPANDA - sposób na matematykę i stres na maturze

Przygotujemy Cię do nowej matury z matematyki na wybranym poziomie!

czytaj dalej

Kurs przygotowawczy do matury 2025

biologia, chemia, matematyka, rekrutacja na studia medyczne

czytaj dalej

Fintech dla początkujących - umiejętności i zarobki

Nowe technologie coraz bardziej przejmują kontrolę nad zarządzaniem finansami i pojawia się wiele nowych możliwości zawodowych. Jakie umiejętności i kompetencje są potrzebne, aby rozpocząć karierę w fintech? Ile można zarobić w tej branży?

czytaj dalej

Najważniejsze korzyści z zatrudnienia studenta

Stały wzrost kosztów pracy sprawia, że przedsiębiorcy poszukują rozwiązań, które umożliwią im oszczędności w tym zakresie. Jednym z chętniej stosowanych pomysłów jest zatrudnianie studentów. Podpowiadamy, dlaczego warto zatrudniać młode osoby i jakie korzyści dla przedsiębiorcy to przyniesie.

czytaj dalej

Czy w Generacji Z drzemie duch przedsiębiorczości?

Osoby urodzone po 1995 roku, czyli obecni dwudziestoparolatkowie, z przytupem wkroczyły na rynek pracy.

czytaj dalej

Jak cyfrowa rewolucja zmienia rolę menedżerów?

Rewolucja technologiczna dzieje się na naszych oczach, nieustannie kształtując i redefiniując sposób, w jaki funkcjonują organizacje. Jak stwierdzono w raporcie Światowego Forum Ekonomicznego Future of Jobs, technologia rozwija się szybciej niż przedsiębiorstwa są w stanie zaprojektować i rozszerzyć swoje programy szkoleniowe.

czytaj dalej

Zawody przyszłości w IT – sprawdź dla kogo jest praca

Zapotrzebowanie na pracowników w IT w Polsce jest ciągle ogromne, jednak tylko niektóre stanowiska dają gwarancję stałego zatrudnienia. Poszukiwani są już nie tylko programiści, ale przede wszystkim specjaliści od sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa, zarządzania danymi oraz rozwiązań chmurowych.

czytaj dalej

Dzięki zniesieniu habilitacji mielibyśmy więcej kobiet w polskiej nauce? Nowe badanie

Analiza karier 2,7 mln naukowców z 45 krajów pokazuje, że w państwach, gdzie badacze muszą starać się o tytuł doktora habilitowanego, wzrost produktywności naukowej jest wyraźnie słabszy. Habilitacja oznacza uwikłanie w długie procedury, a przed jej zdobyciem naukowcy mają ograniczoną niezależność. Dotyczy to zwłaszcza kobiet, których rozwój naukowy jest wyraźnie słabszy niż rozwój badaczek w krajach bez habilitacji.

czytaj dalej

Prywatność studentów jeszcze nigdy nie była tak zagrożona

Studenckie życie przeplatane nauką i zabawą jest intensywne, a jedną z ostatnich rzeczy, o których wydają się myśleć studenci, jest sposób wykorzystywania ich danych i zagrożenia prywatności.

czytaj dalej

Polscy naukowcy na AAMAS 2023, największej na świecie konferencji o sztucznej inteligencji

Na zakończonej właśnie tegorocznej edycji konferencji Autonomous Agents and Multiagent Systems (AAMAS) w Londynie wzięło udział kilkuset badaczy sztucznej inteligencji z całego świata, w tym trzy polskie zespoły związane z IDEAS NCBR. Jaki wkład wnieśli polscy naukowcy w nowe badania nad AI?

czytaj dalej

Kariera twórcy internetowego - marzeniem co trzeciego amerykańskiego dziecka

Już 300 mln ludzi na świecie określa się mianem twórcy internetowego. Globalne grono twórców podwoiło się od początku pandemii. Tworzą przede wszystkim na Instagramie, zarabiają na YouTubie.

czytaj dalej

Polecane Uczelnie

Najczęściej Oglądane