Bohaterowie konkursu INICJATYWA DOSKONAŁOŚCI – UCZELNIA BADAWCZA

Celem konkursu było wyłonienie i wsparcie uczelni, które będą dążyć do osiągnięcia statusu uniwersytetu badawczego, a także będą w stanie skutecznie konkurować z najlepszymi ośrodkami akademickimi w Europie i na świecie

Najlepsze z najlepszych

‒ Rozstrzygnięcie pierwszego konkursu w ramach programu „Inicjatywa doskonałości – uczelnia badawcza” jest kluczowym akcentem 4-letniego okresu reform polskiego systemu szkolnictwa wyższego. To jedna z najważniejszych inicjatyw wprowadzonych przez Konstytucję dla Nauki. To również zwieńczenie kilkunastoletnich starań o wyłonienie uczelni badawczych ‒ mówił premier Jarosław Gowin podczas ogłaszania wyników konkursu.

Do udziału w pierwszym konkursie „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” (IDUB) zakwalifikowano 20 najlepszych uczelni w kraju. Wszystkie z nich spełniły ustawowe warunki dotyczące kategorii naukowych uzyskanych podczas ostatniej kompleksowej oceny jednostek naukowych w odniesieniu do liczby dziedzin i dyscyplin, w których uczelnia prowadzi działalność naukową. Ponadto żaden z kierunków studiów prowadzonych przez uczelnię nie mógł mieć negatywnej oceny Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Międzynarodowy zespół ekspertów związanych z sektorem nauki i szkolnictwa wyższego wyłonił 10 uczelni, które w przyszłości staną się uczelniami badawczymi.

Znalazły się wśród nich (zgodnie z kolejnością na liście uczelni wyłonionych w konkursie):

1. Uniwersytet Warszawski

Założony w 1816 r. Obecnie kształci 48 tys. studentów na ponad 100 kierunkach i specjalnościach w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i matematyczno-przyrodniczych. Wyjątkowe sukcesy naukowe odnoszą uniwersyteccy archeolodzy, astronomowie, fizycy i informatycy, ale także specjaliści z innych dziedzin, tak licznie rozwijanych na stołecznej uczelni w ramach 21 wydziałów i pozostałych jednostek naukowo-badawczych. Na UW studiowało  6 noblistów.

2. Politechnika Gdańska

Organizator licznych krajowych i międzynarodowych konferencji, sympozjów i seminariów. Priorytetowe obszary badawcze uczelni skupiają się wokół najbardziej obiecujących kierunków badań naukowych i wdrażania innowacji w Europie i na świecie: zdrowia, bezpieczeństwa, technologii cyfrowych i technologii wspomagających, ochrony klimatu, pozyskiwania i konwersji energii, mobilności, żywności oraz racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych. Od 2017 r. PG może posługiwać się logiem HR Excellence in Research.

3. Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie

Uczelnia powołana w 1913 r., a otwarta w 1919 r. Kształci na ponad 60 kierunkach studiów, które prowadzi 16 wydziałów. Uczelnia oferuje również kształcenie w szkole doktorskiej oraz ponad 100 rodzajów studiów podyplomowych. Ponad 2000 naukowców, w tym 600 samodzielnych pracowników nauki. Wsparciem dla prowadzonych badań jest 800 laboratoriów wyposażonych  w nowoczesną aparaturę. Silną pozycję uczelni potwierdzają liczne sukcesy w międzynarodowych rankingach. W rankingu Academic Ranking of World Universities 2019 (znanym jako lista szanghajska), który prezentuje 1000 najlepszych uczelni na świecie, AGH została sklasyfikowana w przedziale 601‒700, zajmując 1. miejsce wśród polskich uczelni technicznych i 3. miejsce w ogólnym zestawieniu polskich szkół wyższych.

3. Politechnika Warszawska

Rozpoczęła niezależną działalność w 1915 r. Jej historia jest jednak znacznie dłuższa ‒ od 1826 r. kształci kolejne pokolenia inżynierów, wnosząc istotny wkład w rozwój nauk technicznych w Polsce i na świecie. PW to uczelnia o wysokiej renomie, którą nieprzerwanie budują liczne sukcesy jej naukowców, pracowników, studentów oraz absolwentów. Uruchamiane nowe kierunki studiów, tworzone nowe laboratoria, zacieśniana współpraca z przedsiębiorstwami i ośrodkami zagranicznymi zapewniają perspektywę rozwoju i zdobywanie najlepszego wykształcenia technicznego w kraju.

3. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Studiuje tu blisko 38 tys. studentów i pracuje ponad 5 tys. pracowników. Na 20 wydziałach dyscyplinowych oraz w 4 filiach (w Kaliszu, Słubicach, Gnieźnie i Pile) UAM oferuje 80 kierunków i 237 specjalności studiów I i II stopnia oraz 50 kursów podyplomowych. Od początku 2018 r. Uniwersytet, wraz z 7 europejskimi uczelniami, tworzy konsorcjum EPICUR w ramach sieci Uniwersytetów Europejskich. W minionym roku naukowcy z UAM realizowali 595 projektów badawczych o wartości 279 mln zł i opublikowali prawie 8 tys. prac, w tym 1273 w czasopismach z listy JRC i 318 monografii.

3. Uniwersytet Jagielloński

Najstarsza uczelnia w Polsce i jedna z najstarszych w naszym regionie Europy. Ufundowany przez Kazimierza Wielkiego  w 1364 r. UJ dziś zatrudnia ponad 540 profesorów, 730 doktorów habilitowanych, 2600 osób pozostałej kadry nauczycielskiej oraz ponad 3,5 tys. pracowników administracji, a kształci około 50 tys. studentów i doktorantów na 16 wydziałach, w tym 3 medycznych, które powróciły do jedności z UJ w 1993 r. i tworzą tzw. Collegium Medicum. Uczelnia wciąż udoskonala i rozbudowuje swoją infrastrukturę poprzez m.in. budowę Kampusu 600–lecia Odnowienia UJ, Centrum Edukacji Przyrodniczej i Instytutu Geologii, budowę nowego i modernizację dotychczasowego obiektu Paderevianum dla Wydziału Filologicznego, kompleksowy remont budynku Collegium Novum i ulic „kwartału uniwersyteckiego".

7. Gdański Uniwersytet Medyczny

Od blisko 75 lat zapewnia wysoką jakość kształcenia we wszystkich zawodach medycznych i prowadzi badania naukowe na najwyższym, światowym poziomie. GUMed kształci ponad 6000 studentów, doktorantów i słuchaczy studiów podyplomowych. Wśród nich jest 935 studentów zagranicznych, co stanowi ponad 15 proc. wszystkich studentów uczelni. Jest nowoczesnym ośrodkiem akademickim, rozpoznawalnym w kraju i na świecie.

8. Politechnika Śląska

Najstarsza uczelnia techniczna na  Górnym Śląsku. Powstała w 1945 r. Misją uczelni, jako prestiżowego, europejskiego uniwersytetu technicznego jest prowadzenie innowacyjnych badań naukowych i prac rozwojowych, kształcenie wysoko wykwalifikowanych kadr na rzecz społeczeństwa i gospodarki opartych na wiedzy, a także aktywne wpływanie na rozwój regionu i społeczności lokalnych. Uczelnia, przez ciągłe doskonalenie procesów i organizacji, jest przyjaznym oraz otwartym miejscem pracy i rozwoju społeczności akademickiej. Do tej pory PŚ wypromowała ponad 200 tys. inżynierów.

9. Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

Powstał w 1945 r. Tworzy go 16 wydziałów oraz Interdyscyplinarne Centrum Nowoczesnych Technologii. Obecnie na UMK studiuje 22 tys. studentów (w tym coraz więcej z zagranicy), a pracuje ponad 4 tys. osób.  Oferuje studia w niemal wszystkich dziedzinach wiedzy. Oprócz tradycyjnych kierunków studiów uniwersyteckich są to także medycyna, sztuki piękne i nauki techniczne. Wydziały medyczne usytuowane są w Bydgoszczy. Uczelnia swoje jednostki posiada również daleko poza granicami Polski: od 1975 r. istnieje Stacja Polarna UMK na Spitsbergenie, a przy Uniwersytecie w Würzburgu w Niemczech działa Polska Misja Historyczna.

10. Uniwersytet Wrocławski

Prowadzi kształcenie i badania w dziedzinach przyrodniczych i rolniczych oraz inżynieryjnych i technicznych, w tym biotechnologicznych. Jest jedyną tego typu uczelnią w południowo-zachodniej Polsce i w znacznej mierze współtworzy środowisko akademickie i naukowe regionu. Zatrudnia ponad 1,6 tys. pracowników, w tym ponad 700 nauczycieli akademickich. Na 5 wydziałach kształci się około 9 tys. studentów. W 2018 r. UPWr znalazł się w międzynarodowym Rankingu Szanghajskim w kategorii najlepszych uczelni świata w dziedzinach: Food Science & Technology (208. miejsce) i Veterinary Science (241. miejsce).

20 uczelni ‒ 20 wygranych

‒ Formuła programu IDUB pozwala stwierdzić, że wśród szkół wyższych startujących w konkursie, nie ma przegranych. Wszystkie 20 uczelni to zwycięzcy. Wszystkie startujące placówki spełniły restrykcyjne warunki udziału w konkursie, związane z jakością prowadzonych badań naukowych i zróżnicowaniem profilu działalności ‒ zaznaczył premier Jarosław Gowin. W wyniku oceny wyłoniono 10 uczelni, które w latach 2020–2026 będą otrzymywać corocznie zwiększenie subwencji w wysokości 10% subwencji uzyskanej w 2019 r. Pozostałe szkoły wyższe, które wzięły udział w konkursie, ale nie zostały w nim wyłonione, także otrzymają dodatkowe wsparcie finansowe – zwiększenie subwencji na okres 2020–2025 w wysokości 2% subwencji uzyskanej w 2019 r.

Te uczelnie to:

• Politechnika Łódzka
• Politechnika Wrocławska
• Uniwersytet Gdański
• Uniwersytet Łódzki
• Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
• Uniwersytet Medyczny w Łodzi
• Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu
• Uniwersytet Śląski.

‒ Dyskusje w środowisku akademickim pokazują, że wszystkie 20 uczelni zyskało na prestiżu dzięki wyróżnieniu, jakim była możliwość udziału w tym programie. Ponadto, na wielu uczelniach perspektywa udziału w konkursie była bodźcem do analizy własnych słabych i mocnych stron ‒ podkreślił premier Gowin. 

Pełne wyniki konkursu

W Biuletynie Informacji Publicznej na stronie MNiSW dostępne są już pełne wyniki pierwszego konkursu w ramach programu IDUB, tj.:

• lista uczelni wyłonionych w konkursie
• pismo przewodnie międzynarodowego zespołu ekspertów zawierające podsumowanie całego procesu oceny wniosków (cover note)
• raporty zwierające oceny wszystkich wniosków złożonych w konkursie.

Międzynarodowy zespół oceniający

Każda z 20 uczelni była oceniona przez 15 wybitnych ekspertów. Wśród nich znalazły się osoby, które pełniły funkcję rektorów, prezydentów lub prorektorów czołowych uczelni europejskich, m.in. Uniwersytetu w Getyndze, Uniwersytetu w Amsterdamie, Uniwersytetu w Aarhus, Uniwersytetu w Manchesterze czy Uniwersytetu w Southampton. Członkami zespołu byli również naukowcy, którzy cieszą się autorytetem w międzynarodowym środowisku naukowym. Dobór ekspertów został dokonany w taki sposób, aby zapewnić udział w zespole reprezentantów każdej dziedziny nauki.  

Członkowie zespołu mają doświadczenie w pracy w instytucjach z różnych krajów, m.in. Niemiec, Anglii, Francji, Hiszpanii, krajów Beneluksu, krajów skandynawskich, Szwajcarii czy Węgier. Przewodniczący zespołu, prof. Lauritz Holm-Nielsen, był współautorem raportu Poland’s Higher Education and Science System przygotowanego w 2017 r. w ramach programu Komisji Europejskiej Horizon 2020 Policy Support Facility.

Pomoc w przygotowaniu wniosków

We wnioskach ocenianych przez ekspertów uczelnie przedstawiły m.in. analizę własnego potencjału oraz plany rozwoju obejmujące cele i działania dotyczące przede wszystkim:

• zwiększenia wpływu działalności naukowej uczelni na rozwój światowej nauki
• wzmocnienia współpracy badawczej z ośrodkami naukowymi o wysokiej renomie w skali międzynarodowej
• podniesienia jakości kształcenia studentów i doktorantów
• poprawy polityki kadrowej na uczelni
• i podniesienia jakości zarządzania uczelnią.

Uczelnie były również zobowiązane do wskazania priorytetowych obszarów badawczych, w obrębie których będą prowadzić zintensyfikowaną działalność naukową.

Wszystkie szkoły wyższe uprawnione do udziału w pierwszym konkursie programu IDUB otrzymały w 2018 r., w ramach przedsięwzięcia „Strategia Doskonałości – Uczelnia Badawcza”, dodatkowe środki finansowe (w wysokości 700 tys.–1 mln zł) służące wsparciu w przygotowaniu wniosków oraz w zakresie przeprowadzenia odpowiednich badań naukowych i analiz na potrzeby startu w konkursie.

Ocena wniosków – szczegółowe kryteria

Wnioski przedstawione przez uczelnie były oceniane pod kątem:

• poziomu merytorycznego
• istotności założonych celów dla podniesienia międzynarodowego znaczenia działalności uczelni
• adekwatności opisywanych działań do założonych celów
• i potencjału uczelni.

Ocena miała charakter ekspercki. W ocenie kryteriów dotyczących celów i potencjału wzięto dodatkowo pod uwagę wskaźniki mierzące przede wszystkim jakość działalności naukowej prowadzonej przez uczelnie.

Poza oceną opartą na zawartości wniosku, międzynarodowy zespół ekspertów przeprowadził przesłuchania przedstawicieli wszystkich uczelni. Uczelnie miały też możliwość złożenia zastrzeżeń do projektów raportów. Wynikiem prac zespołów są raporty końcowe udostępnione na stronie MNiSW, które zawierają ocenę wniosku, wraz z uzasadnieniem.

Ewaluacja realizacji planów i kolejny okres finansowania

Uczelnie przedstawiły plan działań na najbliższe lata. Realizacja tego planu będzie podlegała ewaluacjom. Pierwsza ocena śródokresowa zostanie przeprowadzona w 2023 r., końcowa zaś – w 2026 r. Po tym czasie uczelnie będą miały możliwość przedłużenia finansowania na kolejne lata (2027‒2032). Jednak nie wszystkie.

Co najmniej dwie szkoły wyższe, które uzyskają negatywny wynik lub znajdą się na najniższych miejscach listy rankingowej po ewaluacji, nie otrzymają dalszego finansowania. Zwolnione w ten sposób miejsca będą mogły zająć uczelnie lub federacje, które wygrają kolejny konkurs w ramach programu „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza”. Odbędzie się on w 2026 r. i skierowany będzie do tych ośrodków akademickich, które nie były finansowane w ramach pierwszego konkursu.